Nasi Sąsiedzi:Iwanowice-Historia gminy

1. Położenie geograficzne i warunki klimatyczne Iwanowic.

Wieś Iwanowice położona jest w północnej części województwa małopolskiego. Od południa graniczy z Maszkowem, od północy z Biskupicami, od wschodu z Poskwitowem, a od zachodu z Sułkowicami. Wieś oddalona jest o około 20 km na północny-wschód od Krakowa, około 10 km od Słomnik i Skały oraz 15 km od Ojcowa i Pieskowej Skały.

Iwanowice położone są w środkowym odcinku Doliny Dłubni, zwanym Kotliną Iwanowicką,. W tym miejscu przebiega granica między Wyżyną Miechowską a Jurą Krakowsko-Częstochowską. Kotlinę Iwanowicką obrzeżają wzgórza, między innymi Góra Klin i Babia Góra, których wysokość przekracza 40 m ponad dno doliny. Przez wieś przepływają: rzeka Dłubnia oraz jej dopływ, potok Minóżka. Krajobraz urozmaicają kompleksy leśne w pobliskich Zagajach i Maszkowie. Ze względu na niezwykle malownicze ukształtowanie terenu odcinek Doliny Dłubni między Maszkowem a Iwanowicami nazywany jest „Małym Ojcowem”.

2. Klimat 

Iwanowice znajdują się w zasięgu ciepłego piętra klimatycznego. Średnia roczna temperatura wynosi +9oC. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec (średnia temperatura +17oC). Absolutne maksimum wynosi +37oC, a absolutne minimum –25oC. Dni z temperaturą powyżej 25oC jest zazwyczaj 30 – 35. Mroźnych dni notuje się około 55. Natomiast średnia temperatura dobowa 0oC występuje zwykle 70 razy. Średnie opady w ciągu roku wynoszą 700 – 750 mm. Dni pochmurnych jest około 135, z mgłą 60, zaś pogodnych 50. W rejonie Iwanowic zdarzają się burze gradowe. Średnia prędkość wiatru wynosi 2,2 m/sek. Przeważają powiewy z kierunku zachodniego i północno-wschodniego.

Warunki klimatyczno-zdrowotne na nasłonecznionych stokach doliny Dłubni są korzystne. Natomiast na dnie doliny występują inwersje temperatur oraz tworzą się zastoiska zimnego i wilgotnego powietrza, które wywołują schorzenia reumatyczne.

3. Nazwa miejscowości

Iwanowice to typowa formacja patronimiczna, utworzona za pomocą przyrostka –owice od imienia Iwan. Istnieją dwie teorie wyjaśniające pochodzenie nazwy miejscowości. Pierwsza, bardziej prawdopodobna, odwołuje się do dokumentu wydanego w 1228 roku przez biskupa krakowskiego Iwo Odrowąża. Znajduje się w nim wzmianka, że Iwan, syn Sieciesława z Dłubni, jest zobowiązany do płacenia dziesięciny na rzecz nowopowstałego klasztoru Norbertanek w Imbramowicach. Wynika z tego, że w XIII wieku Iwanowice były posiadłością rycerza Iwana i od jego imienia została utworzona nazwa wsi. Druga, mniej udokumentowana koncepcja zakłada, że nazwa miejscowości powstała od imienia wspomnianego biskupa krakowskiego, Iwo (Iwona) Odrowąża. Na początku XIII wieku Iwanowice były określane opisowo – villa Iwanij filii Setheslai de Dlubna. W 1279 roku w dokumencie wydanym przez Bolesława Wstydliwego pojawia się nazwa Iwanowice. Potem była ona różnie zapisywana: w 1295 roku Biwanowicze, w 1336 roku de Janowicz, w 1337 roku de Jwanowicz, w 1373 roku Giwanowicze. Pod koniec XV wieku powrócono do pierwotnej nazwy Iwanowice. Od tego czasu nie uległa ona zmianie.

3. Historia

Badania archeologiczne wykazały, że Kotlina Iwanowicka i otaczające ją wzgórza były zaludnione już w czasach prehistorycznych. Najdawniejsze ślady osadnictwa pochodzą z czwartego tysiąclecia przed Chrystusem. Wykopaliska prowadzone pod kierunkiem prof. Jana Machnika z PAN w Krakowie pozwoliły ustalić, że w młodszej epoce kamienia (neolit) omawiany teren był zamieszkany przez ludność trudniącą się rolnictwem i hodowlą bydła. Odkryto ponadto osadę obronną z okresu wczesnego brązu, grobowce całopalne i szkieletowe z wczesnej epoki żelaza oraz cmentarzysko szkieletowe wskazujące na wpływy celtyckie.

Średniowiecze

Pierwsze pisane wzmianki o Iwanowicach pochodzą z XIII wieku. Związane są z utworzeniem parafii i budową kościoła. Wcześniej wieś była zamieszkana, ale z powodu braku źródeł informacje oparte są na domysłach i legendach. Jedna z nich mówi o grodzisku wybudowanym na wzniesieniu między Iwanowicami a Maszkowem. Miało ono istnieć od VIII do X wieku. Tereny dzisiejszej wsi zostały przyłączone do państwa Mieszka I najprawdopodobniej w 988 roku.

Średniowieczne dokumenty dotyczące Iwanowic zawierają przede wszystkim informacje o właścicielach wsi oraz o historii tamtejszej parafii. Pierwszy kościół pod wezwaniem Świętej Trójcy powstał w 1293 roku. Ufundował go biskup krakowski Prokop.

Od końca XIII do początku XVI wieku Iwanowice były własnością rycerskiego rodu Pieniążków herbu Odrowąż. W tym czasie wieś rozwijała się i wzbogacała. W 1342 roku została przeniesiona z prawa polskiego na prawo niemieckie. Dobra iwanowickie obejmowały wówczas folwark, łany kmiece i łąki. Wieś posiadała młyn oraz karczmę. Na początku XV wieku spłonął pierwszy kościół. Ówczesny właściciel wsi, Mikołaj Pieniążek, odbudował świątynię i zadbał o wystrój jej wnętrza. W tym czasie do parafii iwanowickiej należały okoliczne wioski: Poskwitów, Maszków, Damice, Przestańsko i Biskupice.

4. Czasy Nowożytne 

Na początku XVI wieku Iwanowice zmieniły właściciela. Stanisław Pieniążek sprzedał wieś i okoliczne dobra swemu ojczymowi, Piotrowi Dłuskiemu herbu Kotwicz. Nowy dziedzic i jego rodzina byli zwolennikami reformacji. W 1551 roku Mikołaj Dłuski, który należał do braci polskich, przekształcił kościół parafialny w zbór. Przez ponad 70 lat Iwanowice były lokalnym ośrodkiem arian. W 1557 roku został tam zwołany synod braci polskich. Iwanowice odwiedzali także bracia czescy oraz kalwini.

Na początku XVII wieku rodzina Dłuskich przeszła na katolicyzm. W 1624 roku kościół został odrestaurowany i na nowo konsekrowany. W 1637 roku w Iwanowicach powstał szpital, który przetrwał do 1938 roku.

Pod koniec XVII wieku właścicielem wsi był Zbigniew Firlej. Sprzedał on dobra iwanowickie księciu Augustowi Aleksandrowi Czartoryskiemu. Nowy dziedzic ufundował trzeci z kolei kościół parafialny, który przetrwał do dnia dzisiejszego. Uroczysta konsekracja odbyła się w 1749 roku. Kolejnym właścicielem Iwanowic został książe Stanisław Lubomirski, który poślubił córkę Augusta Czartoryskiego. Po jego śmierci wieś odziedziczyła Izabella Lubomirska. W tym czasie Iwanowice były miejscowością zamożną. Dwór z pomieszczeniami folwarcznymi, 117 chałup chłopskich i plebania z zabudowaniami inwentarskimi były tego najlepszym dowodem. Ponadto wieś posiadała: trzy młyny, tartak, olejarnię, browar, 2 karczmy i folusz. Oprócz chłopów-rolników w Iwanowicach mieszkali rzemieślnicy: dwaj tkacze, sukiennik, kowal, kołodziej, rymarz, czterej krawcy i czterej szewcy.

Od 1792 roku dobra iwanowickie stały się własnością Salomei i Michała z rodu Kolumna Walewskich. Nowi dziedzice zamieszkali we dworze. Założyli oni sad owocowy oraz szklarnię.

Pod zaborami 

W 1795 roku, po trzecim rozbiorze Polski, Iwanowice znalazły się w zaborze austriackim. Wieś została przyłączona do powiatu olkuskiego, który należał do tak zwanej Galicji Zachodniej. W 1809 roku tereny te weszły w skład Księstwa Warszawskiego, a po jego likwidacji do Królestwa Polskiego. W 1817 roku Iwanowice były miejscem ostatniego postoju konduktu pogrzebowego, wiozącego zwłoki księcia Józefa Poniatowskiego na Wawel. We wsi odbyła się wtedy wielka manifestacja patriotyczna.

W czasie powstania styczniowego w Iwanowicach nieustannie dochodziło do potyczek między oddziałami Apolinarego Kurowskiego z obozu w Ojcowie a Kozakami stacjonującymi w Słomnikach. Rok później, na mocy wydanego przez cara Aleksandra II dekretu uwłaszczeniowego, chłopi otrzymali prawo własności użytkowanej ziemi. W Iwanowicach utworzono gminę zbiorową. Wieś była też siedzibą sądu gminnego. W tym czasie majątek folwarczny podupadał. Stanisław Walewski sprzedał go Wilhelmowi Zawadzkiemu. Nowy dziedzic wybudował gorzelnię, która pod względem produkcji zajmowała pierwsze miejsce w całej guberni kieleckiej.

Pod koniec XIX wieku dwór iwanowicki trzykrotnie zmieniał właściciela. Najpierw nabyli go żydowscy kupcy Heineman i Herszla Lubliner, potem rządca Wawrzyniec Okrajny, następnie ponownie spółka żydowska.

Jeszcze przez wybuchem powstania styczniowego, w 1862 roku, ówczesny proboszcz Ludwik Myszkowski zorganizował na plebanii pierwszą szkołę, do której uczęszczało 50 dzieci. Osobny budynek szkoły powstał dopiero w 1904 roku.

I wojna Światowa 

W 1914 roku w Iwanowicach utworzono oddział Polskiej Organizacji Wojskowej, który pod kierunkiem instruktorów z Krakowa przygotowywał się do działań zbrojnych. 17 listopada rozgorzała bitwa między wojskami rosyjskimi i austriackimi. Wieś została doszczętnie zniszczona. Po odzyskaniu niepodległości mieszkańcy przystąpili do odbudowy domostw. W Iwanowicach powstały partie polityczne: Katolicka, Stronnictwo Ludowe Piast i Wyzwolenie. Założono Ochotniczą Straż Pożarną i Gminną Kasę Pożyczkowo-Oszczędnościową. Wybudowano remizę strażacką, pierwszą siedzibę Urzędu Gminy oraz nową szkołę. We wsi działała agencja pocztowa i telefoniczna.

Ówczesny proboszcz parafii, ksiądz Tadeusz Liburski, otworzył bibliotekę parafialną. W 1927 roku ostatecznie rozparcelowano grunty dworskie, a dwór i zabudowania folwarczne rozebrano i sprzedano.

II wojna światowa 

3 IX 1939 roku do Iwanowic wkroczyły wojska hitlerowskie. Garnizon niemiecki zamieszkał w nowowybudowanej szkole. We wsi działały organizacje konspiracyjne: Armia Krajowa, Narodowe Siły Zbrojne, a także Gwardia Ludowa i Bataliony Chłopskie. Kapelanem partyzanckim został ksiądz Tomasz Banach. Zorganizował on na plebanii w Iwanowicach punkt kolportażu pisma „Odwet”. Niemcy krwawo tłumili działania partyzantów. Wieś była trzykrotnie pacyfikowana, a 15 sierpnia 1944 roku w pobliskiej wsi Barbarka zostali rozstrzelani mieszkańcy Iwanowic i Zagaja (63 osoby). 16 I 1945 roku, po trzygodzinnej bitwie, Iwanowice zostały wyzwolone przez wojska radzieckie dowodzone przez Iwana Koniewa.