RYS HISTORYCZNY GMINY MICHAŁOWICE

Prehistoria

Gmina Michałowice obfituje w liczne ślady obecności człowieka, który zasiedlał ten obszar już od czasów najdawniejszych. Wśród czynników warunkujących intensywną penetrację tego terenu wymienić należy korzystne warunki naturalne: szeroka, łagodna dolina rzeczna, żyzne gleby lessowe, łatwy dostęp do wody, obfitość lasów, zwierzyny łownej i ryb, a także usytuowanie w sąsiedztwie terenów jurajskich, gdzie wydobywano krzemień, a później w sąsiedztwie metropolii krakowskiej.

Najstarsze stanowiska, potwierdzające obecność człowieka w dolinie Dłubni pochodzą z mezolitu (środkowa epoka kamienia 8000-4500 B.C.). Odkryto jej w górnym biegu rzeki. W późniejszych okresach omawiane tereny podlegały silnemu ludzkiemu oddziaływaniu gospodarczemu. Szczególnie tereny na południowym skraju Wyżyny Krakowskiej (dolny bieg Dłubni) znalazły się w zasięgu trwałego osadnictwa rolniczego. Obszar ten został przekształcony i pozbawiony dużej części lasów.

W XIII/XII w. p.n.e. pojawiają się w dolinie Dłubni osady kultury „łużyckiej”. Na wschód od wapiennej Wyżyny Jurajskiej, pomiędzy dorzeczami Dłubni i Nidy rozciągała się kraina odpowiadająca oczekiwaniom ówczesnych osadników. Żyzne, łatwe w uprawie gleby lessowe zapewniały im podstawowe źródło utrzymania: produkcję zbóż. Dorzecze Dłubni wyznaczało wschodnią granice obszaru zamieszkiwania ludów „kultury łużyckiej”.

Na przełomie er wyodrębnił się obszar zwartego osadnictwa nad Dłubnią, w tym także na terenie obecnej Gminy Michałowice. W pierwszej połowie III w. na omawianym terenie pojawili się Celtowie. Ich kultura reprezentowała znacznie wyższy poziom w stosunku do kultury ludów miejscowych. Celtowie ulepszyli uprawę ziemi, produkcję żelaza i garncarstwo, posługujące się do wyrobu ceramiki kołem.

Średniowiecze

Urodzajna, lessowa dolina Dłubni już w VIII w. była terenem stałego osadnictwa. Wzdłuż tej rzeki z końcem XII wieku znajdowało się co najmniej 8 osad, określanym jednym terminem Dłubnia. Dały one początek wsiom: Michałowice, Imbramowice, Iwanowice, Sieciechowice, Raciborowice, Ściborzyce, Kantorowice, Małoszyce, które noszą wyłącznie nazwy patrymoniczne. Założycielami tych osad była prawdopodobnie rodzina Awdańców, pochodzenia nordyckiego. To właśnie komes Michał Awdaniec był protoplastą nazwy Michałowic.
Największy przyrost osad w dolinie Dłubni nastąpił w okresie od połowy XIII do końca XIV w. , co jednak wiąże się nie tyle z ożywiona akcją kolonizacyjną, ile raczej z pojawieniem się ksiąg sądowych, rejestrujących całą sieć ówczesnych osad. W XV w. główna sieć osad jest już w pełni ukształtowana.

Tabela z chronologicznym wykazem powstawania osad nad Dłubnią, z terenu Gminy Michałowice, zawierająca najwcześniejszą wiadomość o poszczególnych osadach oraz ich przynależność.

W kolejnych wiekach obszary dzisiejszej Gminy Michałowice pozostawały w równiej mierze w rękach kościelnych i szlacheckich. Przeplatały się kilkuwioskowe kompleksy włości kościelnych
i szlacheckich. Osady w środkowym biegu - z wyjątkiem Michałowic, które były prepozytem bożogrobców z Miechowa – były własnością szlachecką, a właścicielem wsi dolnego biegu Dłubni (Raciborowice) była kapituła krakowska. To właśnie w Raciborowicach proboszczem był słynny historyk Jan Długosz, który zresztą ufundował istniejącą do dziś świątynię. Świadczą o tym m.in. liczne w kościele kartusze z głową żubra - herbem Długosza.

W średniowieczu na terenie Gminy Michałowice bardzo intensywnie rozwijał się przemysł i rolnictwo. Zjawisku temu sprzyjała bliskość Krakowa, który będąc dużym ośrodkiem miejskim i skupiskiem znacznej liczby mieszańców stanowił bardzo chłonny rynek zbytu dla żywności i innych dóbr. Na opisywanym terenie istniały następujące udokumentowane obiekty przemysłowe:

Ponieważ nurt rzek był w dawnych czasach podstawowym źródłem energii, można założyć, że w Dolinie Dłubni istniało znacznie więcej obiektów przemysłowych. Przypuszczalnie występowały tu również olejarnie, ślusarnie i folusze. W większości wsi działały również kuźnie oraz karczmy, a w niektórych browary.

Czasy nowożytne

W roku 1756 Zakon Bożogrobców z Miechowa utracił Michałowice, które zostały zaliczone do beneficjum królewskiego. W 1788 roku na wieczyste posiadanie otrzymał Michałowice Hugo Kołłątaj. W zamian zobowiązany był płacić roczny czynsz na rzecz Akademii Krakowskiej.
Drewniany dworek Kołłątaj znajdował się nieopodal do dziś istniejącego, murowanego dworu.
Po wygranej bitwie pod Racławicami w 1793 roku przez Gminę Michałowice przechodził Tadeusz Kościuszko ze swoimi Kosynierami, by założyć obóz w Bosutowie, sąsiadującym z Młodziejowicami.
Po upadku Powstania Kościuszkowskiego Michałowice zostały włączone do Austrii, a właściciel wsi Hugo Kołłątaj, za popieranie Powstania, został osadzony w więzieniu w Ołomuńcu. Zmarł w 1812 roku, a Michałowice odziedziczyła hrabina Maria z Kołłątajów Krasicka, która była posiadaczem Michałowic do roku 1875.

W roku 1866 została utworzona Gmina Michałowice. W jej skład wchodziły następujące wsie: Michałowice, Garlica, Kończyce, Kozierów, Książniczki, Masłomiąca, Młodziejowice, Sieborowice, Więcławice, Wilczkowice, Wola Więcławska, Wola Zachariaszewska, Zagórzyce, Zdzięsławice, Zerwana.
W czasie walk o niepodległość na początku XX w. w przez Michałowice prowadziła trasa I Brygady Kadrowej Józefa Piłsudskiego, która wyruszyła z ul. Oleandry w Krakowie dnia 6 sierpnia 1914 roku. Na Komorze w Michałowicach zostały obalone słupy graniczne. By uczcić to wydarzenie w przysiółku Komora umieszczono pamiątkowy obelisk.