Kronika miasta i gminy Skała, wpisy, strona 9

pn	wt	sr	cz	pt	so	nd
01	02	03	04	05	06	07
08	09	10	11	12	13	14
15	16	17	18	19	20	21
22	23	24	25	26	27	28
29	30	01	02	03	04	05

Archiwum czerwiec 2009, strona 9

Historia Gminy Gołcza

Najstarsze źródło historyczne wspomina o Gołczy w 1325r. - wtedy istniała w tej miejscowości parafia, a jej plebanem był nijaki Jakub. Inne wzmianki notują wieś pod rozmaitymi nazwami np.: De Golecz (1398), De Golcz (1425), Golcza (1470-1480). Osada była własnością szlachecką - najpierw Jana Niemierzy z Gołczy herbu Mądrostki i Stanisława Gołeckiego, a później krewnych. Miejscowe probostwo stanowiło uposażenie kapituły św. Floriana w Krakowie. W 1779 roku wieś będąca w zastawie przeszła na fundusz Akademii Krakowskiej. Tu urodził się Jan Nepomucen Kossakowski (1775-1808), późniejszy biskup inflancki i wileński, członek Komisji Edukacji Narodowej.

Gołcza po trzecim rozbiorze Polski znalazła się w zaborze austriackim w tzw. Galicji Zachodniej. W 1809 roku Galicja Zachodnia została przyłączona do Księstwa Warszawskiego, a w 1815 roku po Kongresie Wiedeńskim Gołcza znalazła się pod zaborem rosyjskim.

W 1905 roku rząd carski prowadził w Gołczy czterooddziałową szkołę podstawową o celach rusyfikacyjnych. Języka polskiego uczono tylko dwie godziny tygodniowo i tylko w soboty. W tej sytuacji Andrzej Duda założył tajną szkołę polską, w której uczył języka polskiego, rachunków i geografii. Dzięki tej niepozornej szkółce kilku mieszkańcom udało się skończyć studia wyższe.

Po odzyskaniu niepodległości szybko rozwija się życie kulturalne. Powstają polskie szkoły, Ochotnicza Straż Pożarna, domy ludowe.
Po drugiej wojnie światowej następuje szybki rozwój gminy. Odbudowano domy, drogi, zelektryfikowano miejscowości.

Obecnie wszystkie wioski posiadają sieć wodociągową, większość posiada sieć gazową i telekomunikacyjną, niektóre posiadają stałe łącza internetowe. Ukończono budowę sieci kanalizacyjnej w Rzeżuśni i w części Gołczy, obecnie trwają prace przygotowawcze do podłączenia kolejnych miejscowości.

Wg strony internetowej gminy

Urząd Gminy

Historia gminy

Sułoszowa jest wsią, sięgającą swoimi początkami daleko w średniowiecze. Świadczy o tym już sama jej nazwa, pozostająca w związku ze staropolskim imieniem Sułosz lub Sulisław, które było używane w XII i XIII wieku. Można przyjąć, że jakiś Sułosz należał do rycerstwa drużynowego i w nagrodę za służbę wojenną otrzymał od księcia krakowskiego obszar ziemi, na którym założył wieś, nazwaną później od jego imienia. W tych bardzo odległych czasach należałoby chyba szukać początków naszej wsi, ale zachowane dokumenty milczą. Po raz pierwszy spotykamy jej nazwę dopiero w przywileju lokacyjnym, wydanym 25 stycznia 1315 przez Władysława Łokietka, który nadał niejakiemu Mikołajowi las położony między zamkiem w Pieskowej Skale a Kosmowolem, ze wsią Sułoszowa, dla osadzenia jej na prawie czynszowym.

Jak głosi legenda, Mikołaj otrzymał dożywotnie wójtostwo za pomoc Władysławowi Łokietkowi, gdy ten ukrywał się w Ojcowie. Sułoszowa w tym czasie musiała być osadą małą, skoro nadanie na pierwszym miejscu wymienia las. Dalsze wiadomości o Sułoszowej znajdują się w rachunkach ze świętopietrza, zbieranego za Władysława Łokietka. Ograniczają się wprawdzie tylko do podania wysokości dochodów plebana, ale świadczą, że w Sułoszowej był kościół.

Wydaje się, że cały ten obszar był w tym okresie dobrze zaludniony, bo oprócz Sułoszowej istniały już wsie: Biskupice (Jangrot), Zadroże, Imbranowice, Skała, Sąspów i Przeginia. Szczęśliwe położenie wsi i wzrost jej zamożności spowodowało, że gdy Kazimierz Wielki tworzył Krakowie wyższy sąd prawa magdeburskiego, wyznaczył na jednego z ławników sołtysa ze Sułoszowej.

W drugie połowie XIV wieku pojawili się w tych stronach Szafrańcowie herbu "Stary koń". Długosz podaje, że zamek w Pieskowej Skale zbudował Kazimierz Wielki, a Ludwik Węgierski nadał go Piotrowi Szafrańcowi w nagrodę za ranę, otrzymaną od Węgra w czasie oblężenia Bełża. W 1385 tenże Piotr należał do grupy posłów sprowadzających Władysława Jagiełłę z Litwy. Następnie brał udział w wielkiej bitwie pod Grunwaldem (1410) i był jednym z ośmiu doradców króla. On i jego następcy poszerzyli swoje dobra i zagarnęli okolicę. W ciągu dwustu trzydziestoletniego panowania Szafrańców w Sułoszowej zaszły duże zmiany. Oni to zmusili naszych przodków do odrabiania pańszczyzny.

Do XVI wieku kościół był ostoją średniowiecznego porządku i posiadał uprzywilejowane stanowisko gospodarcze i polityczne. Przeciwko tej hegemonii kościoła i jego bogactwom, uzyskanym z dziesięcin, mesznego, stołowego, kolędy itp. - wystąpili zwolennicy reformacji, rekrutujący się nie tylko spośród niższych warstw społecznych, ale także szlachty i magnaterii. Gorącym zwolennikiem kalwinizmu w Małopolsce był Stanisław Szafraniec, który zamienił kościoły na zbory w Sułoszowej, Przegini i Sąspowie. Chłopi sułoszowscy przestali wtedy płacić plebanowi dziesięcinę i inne powinności. Nastąpiła radykalizacja mas chłopskich. Z chwilą, gdy szlachta uzyskała zniesienie dziesięciny snopowej na rzecz kościoła przeszła ona masowo do obozu kontrreformacji.

Nie zachowały się wprawdzie wiadomości o sposobie gospodarowania Szafrańca i jego stosunku do poddanych oraz stosunkach społecznych w ogóle, lecz zachowała się księga sądowa klucza pieskoskalskigo, którą Stanisław Szafraniec przekazał gromadzie w 1595 roku "przez ręce ministra Sułoszowej".

W 1608 wygasł ród Szafrańców, a ostatnia jego dziedziczka poślubiła wojewodę krakowskiego, Michała Zebrzydowskiego, który rozprawił się ze zwolennikami reformacji i nawet karał chłopów za nieobecność w kościele w niedzielę i święta. Podczas "potopu szwedzkiego" (1655) niesposób wyliczyć wszystkich szkód, jakie spadły na Sułoszową w czasie dwuletniej okupacji zamku w Pieskowej Skale. Obok gwałtów i rabunków szerzyły się liczne choroby i nastąpił dalszy upadek życia gospodarczego i częściowe wyludnienie wsi.

W 1661 zamek, a wraz z nim i Sułoszowa, drogą sukcesji przeszła w ręce Wielopolskich, którzy panowali aż do 1841 roku, gdy Paweł Wielopolski sprzedał swoje dobra Janowi Mieroszowskimu. W tym długim okresie nic się nie zmienia w życiu chłopów.

Powoli Rzeczpospolita szlachecka chyliła się ku upadkowi. W tym najtrudniejszym okresie (1794) chłopi uzbrojeni w kosy stanęli do walki o wolność, ale nie mogli się dostać do oddziałów Kościuszki, bo Wielopolscy mocno trzymali ich w swoich karbach. W 1795 roku nastąpił jeden z najbardziej tragicznych okresów naszego narodu. Sułoszowa na czternaście lat dostała się pod panowanie austriackie, dopiero wojska pod dowództwem księcia Józefa Poniatowskiego wypędziły Austriaków, a Sułoszową włączyły do Księstwa Warszawskiego.

Chłopi na mocy dekretu z 1807 otrzymali wolność osobistą i prawo odejścia ze wsi, ale równocześnie pozbawieni zostali wszelkich praw do ziemi i mogli być z niej usuwani według woli pana.

Od 1815 Sułoszowa weszła w skład Królestwa Polskiego. Niewiele zmieniło się w położeniu chłopów, bo od 1818 wójtem został dziedzic z zamku, który posiadał władzę policyjną i administracyjną na wsi. Chłopi ponownie popadli w poddaństwo, dopiero pod naciskiem ruchów chłopskich car Mikołaj I wydał ukaz w 1846 roku o sporządzeniu tabel prestacyjnych, które określały powinności chłopów wobec dworu, rządu i plebana oraz zabraniały rugować z ziemi chłopów, posiadających powyżej 6 mórg.

W czasie powstania styczniowego (1863) chłopi nie przystąpili gremialnie do powstania, ale w różny sposób pomagali powstańcom, którzy na terenie ówczesnego powiatu olkuskiego stoczyli 29 bitew i potyczek.

Po powstaniu styczniowym Sułoszowa przeszła z guberni radomskiej do kieleckiej. W "Kraju Nadwiślańskim", jak te ziemie wtedy nazywano, wszechstronnie zapanował język rosyjski w całej administracji, a nawet duchowni podpisywali dokumenty w tym języku.

Na przełomie XIX i XX wieku nastąpił rozwój świadomości u chłopów sułoszowskich, którzy zaczęli się organizować, a wyrazem tego była słynna uchwała z 26 stycznia 1906, domagająca się wprowadzenia języka polskiego, uwolnienia więźniów politycznych oraz autonomii.

W czasie I wojny światowej przez Sułoszowę przetoczyła się pożoga wojenna, przynosząc jej zniszczenie i śmierć wielu osób ( na tyfus i inne choroby). Wystarczy podać, że 120 gospodarstw zostało całkowicie spalonych. Po odzyskaniu niepodległości w listopadzie 1918 na wsi nastąpiło przeludnienie i olbrzymia nędza. Zmuszała ona wielu mieszkańców do szukania chleba poza granicami ojczyzny.

W dniu 5 września 1939 wtargnęły do Sułoszowej hordy hitlerowskie, które aż do 20 stycznia 1945 krwawo rządziły we wsi. Na przełomie 1939-40 roku w Sułoszowej tworzy się zbrojny ruch oporu, który w późniejszym czasie przekształca się w Bataliony Chłopskie.

Obecnie...
Sułoszowa jest samodzielną gminą, składającą się z pięciu sołectw. W obecnych granicach administracyjnych istnieje od roku 1934. Do roku 1975 położona była na terenie powiatu olkuskiego, natomiast po reformie administracyjnej kraju, od 1999 roku, należy do powiatu krakowskiego

Wg portalu Urzędu Gminy

Historia Gminy

1. Położenie geograficzne i warunki klimatyczne Iwanowic.

Wieś Iwanowice położona jest w północnej części województwa małopolskiego. Od południa graniczy z Maszkowem, od północy z Biskupicami, od wschodu z Poskwitowem, a od zachodu z Sułkowicami. Wieś oddalona jest o około 20 km na północny-wschód od Krakowa, około 10 km od Słomnik i Skały oraz 15 km od Ojcowa i Pieskowej Skały.

Iwanowice położone są w środkowym odcinku Doliny Dłubni, zwanym Kotliną Iwanowicką,. W tym miejscu przebiega granica między Wyżyną Miechowską a Jurą Krakowsko-Częstochowską. Kotlinę Iwanowicką obrzeżają wzgórza, między innymi Góra Klin i Babia Góra, których wysokość przekracza 40 m ponad dno doliny. Przez wieś przepływają: rzeka Dłubnia oraz jej dopływ, potok Minóżka. Krajobraz urozmaicają kompleksy leśne w pobliskich Zagajach i Maszkowie. Ze względu na niezwykle malownicze ukształtowanie terenu odcinek Doliny Dłubni między Maszkowem a Iwanowicami nazywany jest „Małym Ojcowem”.

2. Klimat

Iwanowice znajdują się w zasięgu ciepłego piętra klimatycznego. Średnia roczna temperatura wynosi +9oC. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec (średnia temperatura +17oC). Absolutne maksimum wynosi +37oC, a absolutne minimum –25oC. Dni z temperaturą powyżej 25oC jest zazwyczaj 30 – 35. Mroźnych dni notuje się około 55. Natomiast średnia temperatura dobowa 0oC występuje zwykle 70 razy. Średnie opady w ciągu roku wynoszą 700 – 750 mm. Dni pochmurnych jest około 135, z mgłą 60, zaś pogodnych 50. W rejonie Iwanowic zdarzają się burze gradowe. Średnia prędkość wiatru wynosi 2,2 m/sek. Przeważają powiewy z kierunku zachodniego i północno-wschodniego.

Warunki klimatyczno-zdrowotne na nasłonecznionych stokach doliny Dłubni są korzystne. Natomiast na dnie doliny występują inwersje temperatur oraz tworzą się zastoiska zimnego i wilgotnego powietrza, które wywołują schorzenia reumatyczne.

3. Nazwa miejscowości

Iwanowice to typowa formacja patronimiczna, utworzona za pomocą przyrostka –owice od imienia Iwan. Istnieją dwie teorie wyjaśniające pochodzenie nazwy miejscowości. Pierwsza, bardziej prawdopodobna, odwołuje się do dokumentu wydanego w 1228 roku przez biskupa krakowskiego Iwo Odrowąża. Znajduje się w nim wzmianka, że Iwan, syn Sieciesława z Dłubni, jest zobowiązany do płacenia dziesięciny na rzecz nowopowstałego klasztoru Norbertanek w Imbramowicach. Wynika z tego, że w XIII wieku Iwanowice były posiadłością rycerza Iwana i od jego imienia została utworzona nazwa wsi. Druga, mniej udokumentowana koncepcja zakłada, że nazwa miejscowości powstała od imienia wspomnianego biskupa krakowskiego, Iwo (Iwona) Odrowąża. Na początku XIII wieku Iwanowice były określane opisowo – villa Iwanij filii Setheslai de Dlubna. W 1279 roku w dokumencie wydanym przez Bolesława Wstydliwego pojawia się nazwa Iwanowice. Potem była ona różnie zapisywana: w 1295 roku Biwanowicze, w 1336 roku de Janowicz, w 1337 roku de Jwanowicz, w 1373 roku Giwanowicze. Pod koniec XV wieku powrócono do pierwotnej nazwy Iwanowice. Od tego czasu nie uległa ona zmianie.

3. Historia

Czasy najdawniejsze

Badania archeologiczne wykazały, że Kotlina Iwanowicka i otaczające ją wzgórza były zaludnione już w czasach prehistorycznych. Najdawniejsze ślady osadnictwa pochodzą z czwartego tysiąclecia przed Chrystusem. Wykopaliska prowadzone pod kierunkiem prof. Jana Machnika z PAN w Krakowie pozwoliły ustalić, że w młodszej epoce kamienia (neolit) omawiany teren był zamieszkany przez ludność trudniącą się rolnictwem i hodowlą bydła. Odkryto ponadto osadę obronną z okresu wczesnego brązu, grobowce całopalne i szkieletowe z wczesnej epoki żelaza oraz cmentarzysko szkieletowe wskazujące na wpływy celtyckie.

Średniowiecze

Pierwsze pisane wzmianki o Iwanowicach pochodzą z XIII wieku. Związane są z utworzeniem parafii i budową kościoła. Wcześniej wieś była zamieszkana, ale z powodu braku źródeł informacje oparte są na domysłach i legendach. Jedna z nich mówi o grodzisku wybudowanym na wzniesieniu między Iwanowicami a Maszkowem. Miało ono istnieć od VIII do X wieku. Tereny dzisiejszej wsi zostały przyłączone do państwa Mieszka I najprawdopodobniej w 988 roku.

Średniowieczne dokumenty dotyczące Iwanowic zawierają przede wszystkim informacje o właścicielach wsi oraz o historii tamtejszej parafii. Pierwszy kościół pod wezwaniem Świętej Trójcy powstał w 1293 roku. Ufundował go biskup krakowski Prokop.

Od końca XIII do początku XVI wieku Iwanowice były własnością rycerskiego rodu Pieniążków herbu Odrowąż. W tym czasie wieś rozwijała się i wzbogacała. W 1342 roku została przeniesiona z prawa polskiego na prawo niemieckie. Dobra iwanowickie obejmowały wówczas folwark, łany kmiece i łąki. Wieś posiadała młyn oraz karczmę. Na początku XV wieku spłonął pierwszy kościół. Ówczesny właściciel wsi, Mikołaj Pieniążek, odbudował świątynię i zadbał o wystrój jej wnętrza. W tym czasie do parafii iwanowickiej należały okoliczne wioski: Poskwitów, Maszków, Damice, Przestańsko i Biskupice.

4. Czasy Nowożytne

Na początku XVI wieku Iwanowice zmieniły właściciela. Stanisław Pieniążek sprzedał wieś i okoliczne dobra swemu ojczymowi, Piotrowi Dłuskiemu herbu Kotwicz. Nowy dziedzic i jego rodzina byli zwolennikami reformacji. W 1551 roku Mikołaj Dłuski, który należał do braci polskich, przekształcił kościół parafialny w zbór. Przez ponad 70 lat Iwanowice były lokalnym ośrodkiem arian. W 1557 roku został tam zwołany synod braci polskich. Iwanowice odwiedzali także bracia czescy oraz kalwini.

Na początku XVII wieku rodzina Dłuskich przeszła na katolicyzm. W 1624 roku kościół został odrestaurowany i na nowo konsekrowany. W 1637 roku w Iwanowicach powstał szpital, który przetrwał do 1938 roku.

Pod koniec XVII wieku właścicielem wsi był Zbigniew Firlej. Sprzedał on dobra iwanowickie księciu Augustowi Aleksandrowi Czartoryskiemu. Nowy dziedzic ufundował trzeci z kolei kościół parafialny, który przetrwał do dnia dzisiejszego. Uroczysta konsekracja odbyła się w 1749 roku. Kolejnym właścicielem Iwanowic został książe Stanisław Lubomirski, który poślubił córkę Augusta Czartoryskiego. Po jego śmierci wieś odziedziczyła Izabella Lubomirska. W tym czasie Iwanowice były miejscowością zamożną. Dwór z pomieszczeniami folwarcznymi, 117 chałup chłopskich i plebania z zabudowaniami inwentarskimi były tego najlepszym dowodem. Ponadto wieś posiadała: trzy młyny, tartak, olejarnię, browar, 2 karczmy i folusz. Oprócz chłopów-rolników w Iwanowicach mieszkali rzemieślnicy: dwaj tkacze, sukiennik, kowal, kołodziej, rymarz, czterej krawcy i czterej szewcy.

Od 1792 roku dobra iwanowickie stały się własnością Salomei i Michała z rodu Kolumna Walewskich. Nowi dziedzice zamieszkali we dworze. Założyli oni sad owocowy oraz szklarnię.

Pod zaborami

W 1795 roku, po trzecim rozbiorze Polski, Iwanowice znalazły się w zaborze austriackim. Wieś została przyłączona do powiatu olkuskiego, który należał do tak zwanej Galicji Zachodniej. W 1809 roku tereny te weszły w skład Księstwa Warszawskiego, a po jego likwidacji do Królestwa Polskiego. W 1817 roku Iwanowice były miejscem ostatniego postoju konduktu pogrzebowego, wiozącego zwłoki księcia Józefa Poniatowskiego na Wawel. We wsi odbyła się wtedy wielka manifestacja patriotyczna.

W czasie powstania styczniowego w Iwanowicach nieustannie dochodziło do potyczek między oddziałami Apolinarego Kurowskiego z obozu w Ojcowie a Kozakami stacjonującymi w Słomnikach. Rok później, na mocy wydanego przez cara Aleksandra II dekretu uwłaszczeniowego, chłopi otrzymali prawo własności użytkowanej ziemi. W Iwanowicach utworzono gminę zbiorową. Wieś była też siedzibą sądu gminnego. W tym czasie majątek folwarczny podupadał. Stanisław Walewski sprzedał go Wilhelmowi Zawadzkiemu. Nowy dziedzic wybudował gorzelnię, która pod względem produkcji zajmowała pierwsze miejsce w całej guberni kieleckiej.

Pod koniec XIX wieku dwór iwanowicki trzykrotnie zmieniał właściciela. Najpierw nabyli go żydowscy kupcy Heineman i Herszla Lubliner, potem rządca Wawrzyniec Okrajny, następnie ponownie spółka żydowska.

Jeszcze przez wybuchem powstania styczniowego, w 1862 roku, ówczesny proboszcz Ludwik Myszkowski zorganizował na plebanii pierwszą szkołę, do której uczęszczało 50 dzieci. Osobny budynek szkoły powstał dopiero w 1904 roku.

I wojna Światowa

W 1914 roku w Iwanowicach utworzono oddział Polskiej Organizacji Wojskowej, który pod kierunkiem instruktorów z Krakowa przygotowywał się do działań zbrojnych. 17 listopada rozgorzała bitwa między wojskami rosyjskimi i austriackimi. Wieś została doszczętnie zniszczona. Po odzyskaniu niepodległości mieszkańcy przystąpili do odbudowy domostw. W Iwanowicach powstały partie polityczne: Katolicka, Stronnictwo Ludowe Piast i Wyzwolenie. Założono Ochotniczą Straż Pożarną i Gminną Kasę Pożyczkowo-Oszczędnościową. Wybudowano remizę strażacką, pierwszą siedzibę Urzędu Gminy oraz nową szkołę. We wsi działała agencja pocztowa i telefoniczna.

Ówczesny proboszcz parafii, ksiądz Tadeusz Liburski, otworzył bibliotekę parafialną. W 1927 roku ostatecznie rozparcelowano grunty dworskie, a dwór i zabudowania folwarczne rozebrano i sprzedano.

II wojna światowa

3 IX 1939 roku do Iwanowic wkroczyły wojska hitlerowskie. Garnizon niemiecki zamieszkał w nowowybudowanej szkole. We wsi działały organizacje konspiracyjne: Armia Krajowa, Narodowe Siły Zbrojne, a także Gwardia Ludowa i Bataliony Chłopskie. Kapelanem partyzanckim został ksiądz Tomasz Banach. Zorganizował on na plebanii w Iwanowicach punkt kolportażu pisma „Odwet”. Niemcy krwawo tłumili działania partyzantów. Wieś była trzykrotnie pacyfikowana, a 15 sierpnia 1944 roku w pobliskiej wsi Barbarka zostali rozstrzelani mieszkańcy Iwanowic i Zagaja (63 osoby). 16 I 1945 roku, po trzygodzinnej bitwie, Iwanowice zostały wyzwolone przez wojska radzieckie dowodzone przez Iwana Koniewa.

Wg strony internetowej Urzędu Gminy

Trzyciąż

Początki Trzyciąża datowane są piśmiennie na przełom XII i XIII w. jako osada śródleśna i wraz z okolicznymi „nowiznami” w latach 20-tych XIII w. nadany został klasztorowi Norbertanek w Imbramowicach, podobnie jak wsie Tarnawa i Zagórowa. W czasie najazdu tatarów w 1265r i związanych z tym walk jakie były na terenie Trzyciąża, Wielmoży i Zadroża wymordowano połowę miejscowej ludności. Na miejsce pomordowanej i wziętej w jasyr ludności sprowadzono kolonistów, którzy nie tylko, że zaludnili dawne wsie, ale przez wykarczowanie lasów przyczynili się do uzyskania nowych obszarów ziemi uprawnej. W związku z tym Król Bolesław Wstydliwy dokumentem w Obrazowie 4 lutego 1256r. potwierdza nadane przez poprzedników przywileje „ które w ten sposób były nadane, aby mieszkańcy (koloniści ) tych wiosek jak i samego klasztoru Dłubnia (dawna nazwa Imbramowic) , zasługują na obfitsze przywileje jako też wyżej wymienionych kolonistów , rolników , najemnych i przychodnich , od wszelkich ciężarów, jak oto: od struży , opłaty zwanej szczęsna na zawsze uwolnionymi byli” Przywilej ten zwalniał również mieszkańców majętności klasztornych od sądów wojewódzkich i kasztelańskich .

W 1275 r . Trzyciąż otrzymał przywilej lokacyjny na prawie niemieckim. W dniu 20.grudnia 1703r. w wyniku najazdu szwedzkiego , nie tylko że obrabowano mieszkańców ze wszystkiego dobytku , ale też i większość chałup spalono.

Mimo trudnej sytuacji powodowanej najazdem szwedzkim Ksieni Grotowna zdołała odebrać z zastawu od Pana Błędowskiego wieś Trzyciąż , która była zastawiona za pożyczki konieczne do odbudowy spalonego nieopatrznie przez dziewki dworskie klasztoru w owym czasie .
Na przestrzeni lat 1703-1794 ziemie te były kolejno rujnowane i pustoszone przez obce wojska : szwedzkie , saskie , pruskie i rosyjskie, między innymi w 1794r. 13 maja odbyło się szereg potyczek i walk z wojskiem pruskim koło Trzyciąża .

Wieś Trzyciąż należała do klasztoru w Imbramowicach do 1819r. W owym czasie Rząd Królestwa Kongresowego upaństwowił należące do klasztoru wspomniane dobra ziemskie .
Po Powstaniu Styczniowym w 1863r. car Rosji odebrał dobra klasztoru razem z Trzyciążem i oddał je we władanie cesarskiemu generałowi. Następnie dobra te zostały przejęte przez Sejmik w Olkuszu, który w 1921r. folwark przekazał na Szkołę Rolniczą. Od 1917r. w Trzyciążu funkcjonowała jednoklasowa szkoła. Szkoła Rolnicza przetrwała do okupacji, natomiast szkoła podstawowa funkcjonowała też podczas wojny. Na przełomie lipca i sierpnia 1944 r., podczas okupacji niemieckiej pod lasem na wschodnim skraju wsi mieścił się sztab 116 pułku piechoty Armii Krajowej. Przed budynkiem gminy stoi płyta upamiętniająca przeprowadzoną przez Niemców pacyfikację wsi , w wyniku której zginęło 14 mieszkańców.

W budynku Szkoły Rolniczej podczas wojny był szpital dla niemieckich żołnierzy. W 1946r. Szkołę Rolniczą przeniesiono do Cieszyna. W 1953r. do Trzyciąża przeniesiono POM z Wierbki. W 1964r. podtrzymując tradycję otwarto Szkołę Mechanizacji Rolnictwa, która funkcjonuje do dziś jako Zespół Szkół . POM nie przetrwał kryzysu i został zlikwidowany. Obecnie część hal po remoncie i modernizacji zajmuje firma C. Bitner produkująca kable.

Przy drodze Trzyciąż – Wolbrom, na wzgórzu między Trzyciążem a Podchybiem, znajduje się miejsce zwane Szubienicą. Obecnie stoi tam krzyż, ale dawniej rosło tam drzewo, na którym rzeczywiście dokonywano egzekucji. Jeszcze w okresie Powstania Styczniowego wieszano na tej szubienicy jeńców i buntowników.

Wsie Trzyciąż i Zadroże leżą przy dawnej „ drodze królewskiej”: Kraków – Skała – Wolbrom – Pilica – Częstochowa. Ta główna droga była na owe czasy drogą szeroką, o miękkiej nawierzchni. Służyła przede wszystkim handlarzom i pocztom książęcym. Przy drodze tej umieszczano myta i karczmy. Ponieważ jej trasa nie pokrywała się z dzisiejszą szosą, warto wspomnieć, że przebiegała wąwozem Karboń (dzisiaj Karbania ). U wylotu wąwozu, pod lasem glanowskim stała obronna karczma królewska, zwana „ Zbójecką”. Karczmę ostatecznie rozebrano w 1836r. Pozostałością istniejącą do 1935r. była umieszczona niegdyś naprzeciwko karczmy kapliczka

Imbramowice

Wieś położona jest w pobliżu wschodniej granicy między Wyżyną Krakowską a Wyżyną Miechowską, w górnym odcinku Doliny Dłubni. Przez wieś przebiega boczna droga, prowadząca przeważnie wzdłuż Doliny Dłubni i łącząca drogę Wolbrom – Kraków na odcinku bliższym Wolbromia z międzynarodową drogą E – 7 (Warszawa – Kraków) w Michałowicach. Przez Imbramowice przebiega niebieski Szlak Warowni Jurajskich.

Okolice Imbramowic należą do najbardziej atrakcyjnych pod względem krajobrazowym i krajoznawczym w części Wyżyny Krakowskiej położonej na wschód od linii Pilica – Wolbrom – Skała – Kraków. Przełom Doliny Dłubni między Trzyciążem a Imbramowicami dorównuje pięknem znanym powszechnie dolinkom podkrakowskim .Znajduje się tu również kilka wartościowych zabytków architektury oraz miejsca upamiętnione wydarzeniami z powstania styczniowego w 1863 roku (Imbramowice , Zadroże ). Takim miejscem jest stary cmentarz parafialny w Imbramowicach. Cmentarz został założony w początkach XVIII wieku. Klasycystyczna, kryta gontem brama pochodzi z 1848 r. o czym świadczy data widoczna na belce. W bramie znajdują się dwa pomieszczenia z których jedno przeznaczone było na kostnicę. Na nim spoczywają:
- 41 nieznanych powstańców poległych w bitwie 15.VIII.1863 r. w Imbramowicach i w Glanowi

- Poległy w bitwie 15.VIII.1863 r. w Glanowie Leon Rutkowski.

- Inicjator utworzenia Parków Krajobrazowych Jury Krakowsko-Częstochowskiej, profesor architektury krajobrazu Zygmunt Novăk, zasłużony w ochronie przyrody i zabytków.

- Proboszczowie parafii Imbramowice – Księża: Ignacy Włodzikowski, Aleksander Tomasiewicz i Franciszek Żakowski.

Na cmentarzu najstarszym nagrobkiem pochodzącym z 1815 r. jest nagrobek Józefiny Frej – guwernantki w szkole Sióstr Norbertanek . Drzewa nadające szczególny charakter powagi i spokoju temu wiejskiemu cmentarzowi były wedle dawnego zwyczaju zasadzane na ziemnych grobach zamiast kamiennych pomników. W czasie II wojny światowej wojsko radzieckie przetrzymywały wewnątrz ogrodzenia cmentarza bydło, co stało się przyczyną zniszczenia części nagrobków. Remont bramy cmentarza i otynkowanie muru wykonano w 1982 roku. Od 1974 roku cmentarz wpisany jest do rejestru zabytków. W 2003 r. został zatwierdzony przez Małopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków plan prac konserwacyjnych i dalszego użytkowania cmentarza.

Klasztor i Kościół Norbertanek

Około 1222 roku komes Imbram ( Emmeram – kolonista niemiecki, spolszczone na Imbram ) ufundował na terenie wsi , zwanej wówczas „Dłubnia”, Klasztor i Kościół Norbertanek, które sprowadził albo z Brzeska (Hebdowa), albo ze Zwierzyńca pod Krakowem ( nie jest to dotychczas ustalone ). Jego bratanek, biskup krakowski Iwo Odrowąż, fundację wuja uzupełnił i rozszerzył. Do klasztoru należały wówczas pobliskie wsie: Imbramowice, Zagórowa, Trzyciąż i Tarnawa. Od XVII wieku aż do okresu międzywojennego zakonnice – z krótkimi przerwami – prowadziły szkołę dla panien z domów szlacheckich. Po pożarze kościół i klasztor na początku XVII wieku odbudowano nieomal od podstaw; w dzisiejszym kształcie zespół ten stanowi piękny przykład prowincjonalnego stylu barokowego. W 1975 roku odkryto w klasztorze dużej wartości olejny obraz „Madonna w girlandzie” z początku XVII wieku , malowany przez artystę flamandzkiego Jana Breughla Starszego, zwanego „Kwiatowym” lub „Aksamitnym”.

Koło klasztoru znajdują się zabytkowe budynki, pochodzące z drugiej połowy XVIII wieku: dawna oficyna dla księży, obsługujących kościół klasztorny, piętrowy spichlerz oraz dom kapelana wcześniejszy o kilkadziesiąt lat, z łamanym dachem.

Stojący przy drodze do Glanowa kościół parafialny , przebudowany został w 1735 roku z inicjatywy ksieni Zofii Grotównej.

Izba regionalna Biały Domek

Dodatkowymi obiektami godnymi obejrzenia są:

- Kapliczka przydrożna z figurą Chrystusa Frasobliwego z XVIII wieku.

- Kapliczka przydrożna w kształcie walcowatego słupa wymurowanego z czerwonej cegły, u szczytu zakończonego arkadkami i nakrytego stożkowym zadaszeniem z XVIII wieku. Kapliczka – latarnia pełniła rolę drogowskazu na skrzyżowaniu dróg. Zimą kiedy drogi były niewidoczne wskazywała podróżnym miejsce i drogę.

- Izba regionalna i punkt informacji turystycznej znajduje się w budynku z 1750 roku, który w XIX wieku należał do klasztoru i pełnił rolę przytuliska dla bezdomnych. Obecna nazwa „Biały Domek”.

Ściborzyce

Będąc tam warto zatrzymać się na chwilę przy niezwykłym pomniku przyrody, jakim jest wywierzysko skalne w postaci źródła pulsującego "Jordan", położonego pod kapliczką. Legenda mówi, że woda ta posiada właściwości uzdrawiające.

Źródło Jordana

Do źródła dochodzimy z Imbramowic główną drogą w kierunku wschodnim. Źródło znajduje się około 100 m na pd. od drogi, nieco przed widocznym w głębi dawnym pałacem Popielów. Wraz z otoczeniem ma on stanowić rezerwat krajobrazowy pod nazwą „ŹródłoJordana”. Obecnie jest to pomnik przyrody.

Źródło tworzy rodzaj misy o powierzchni ok. 32 m2, głębokiej dookoła 3 m. Warstwą wodonośną są tusehońskie utwory kredowe oraz wapienie jurajskie. Dzięki temu, że woda w źródle jest kryształowo czysta i ma zabarwienie szmaragdowe. Prawie w całym dnie misy źródlanej można obserwować bardzo efektowny wypływ wody, która wprawia w pulsujący ruch warstwę białego mułku.

Wydajność źródła wynosi ok. 20 l/sek., wskutek czego tworzy się od razu obfity w wodę potok. Źródło jest sztucznie umocnione. Dawniej było wykorzystywane przez właścicieli dworu, m.in. jako rodzaj chłodni i dlatego zostało pogłębione. Źródło to stanowi nadal bardzo cenny przykład źródła pulsującego na Wyżynie Krakowskiej i należy do najpiękniejszych w zach. Części Wyżyny Małopolskiej.

Pałac

Dziewiętnastowieczna siedziba Popielów to piętrowy, elektyczny pałacyk z parkiem, który aktualnie nie znajduje się w najlepszym stanie.

Tarnawa

Dwór w Tarnawie

Wieś założona w 1242 r. na prawie niemieckim. Folwark Tarnawski należał do dóbr klasztornych SS. Norbertanek. Dwór w Tarnawie zbudowany został w 1784 r. W skład zespołu dworsko parkowego wchodzą oprócz klasycystycznego dworu, oficyna i budynki gospodarcze, całość otoczona cztero hektarowym parkiem z wieloma drzewami pomnikami przyrody. Północną oś parku zamyka staw, w którego zwierciadle odbija się dwór. Obecną formę dwór i park uzyskał w latach międzywojennych, zmodernizowany przez właściciela architekta Zygmunta Novăka, późniejszego inicjatora utworzenie Jurajskich Parków Krajobrazowych, a także współorganizatora Ojcowskiego Parku narodowego. Na ścianie dworu w Tarnawie znajduje się tablica pamiątkowa wmurowana tu w 10 rocznicę śmierci prof. Z. Novăka przez jego uczniów i współpracowników. W 1982 r. na terenie dworu i parku wykonywano zdjęcia do wielu filmów fabularnych i dokumentalnych, a także teatru telewizji. Jest jednym z nielicznych zachowanych w autentycznej formie dworów.

Glanów

Glanów położony jest na Wyżynie Krakowskiej, rozciągającej się między Krakowem, a Częstochową. Pierwsze wiadomości o Glanowie sięgają 1295 r. kiedy jakiś rycerz , niejaki Mikołaj, oddał ją Pawłowi, mieszczaninowi ze Skały, w celu lokacji na prawie średzkim. W XVI wieku wieś weszła w skład dóbr klasztoru Norbertanek w pobliskich Imbramowicach.

Dworek w Glanowie

Główną atrakcją Glanowa jest klasycystyczny dwór z 1786 roku. Wymieniony w nim został tylko dach gontowy, który spłonął podczas wydarzeń z 1863r. W latach 1974-75 właściciele dworu , rodzina Nováków przeprowadziła gruntowną konserwację całego budynku.

W Glanowie 15 VIII 1863 r. miała miejsce bitwa między oddziałem powstańczym idącym z Krakowa do Miechowa, a rosyjskim wojskiem carskim. W tym dniu w okolice Glanowa przybył liczący około 100 osób oddział powstańców, zorganizowany w Krakowie kosztem hrabiego Aleksandra Krukowieckiego. Ponieważ od strony Olkusza i Miechowa zbliżały się liczne kolumny wojsk rosyjskich, powstańcom groziło niebezpieczne okrążenie. Oddział podzielił się więc na dwie części : Krukowiecki bronił wejścia do wąwozu w Glanowie, zaś bracia Habichowie (oficerowie artylerii) z większą częścią ludzi przeszli na północny wschód od Glanowa do Lasu Ostryszniego. Bracia Habichowie w późnych godzinach popołudniowych stoczyli ciężką walkę w lesie pod Imbramowicami. Edward Habich , broniący zachodniej części Lasu Ostryszniego, przedarł się między dragonami, pod Zagórową i Zadrożem rozproszył drobny oddział nieprzyjacielski i schronił się w lasach koło Pieskowej Skały. Gustaw Habich przełamał wrogie linie na wschodnim skraju lasu i uszedł na północ w okolice Lelowa. Krukowiecki natomiast około godziny 1500 zajął w dziewiętnastu ludzi dwór w Glanowie i podjął w obronę. W trakcie walki zginęło 9 powstańców. Reszta mino pożaru nadal walczyła. Rosjanie stracili kilkudziesięciu ludzi i odstąpili od oblężenia dworu. Dzierżawca Glanowa – Leon Bończa Rutkowski, wyszedł wówczas na zewnątrz, lecz zginął od kuli wrogich maruderów, którzy ukryli się w piwnicy dworskiej. Został pochowany na cmentarzu w Imbramowicach.

Od południowej strony Glanów otoczony jest najpiękniejszą częścią Doliny Dłubni.

Jangrot

Jangrot to dawna posiadłość biskupów krakowskich, nosząca pierwotnie nazwę Biskupice. Około 1340 r. biskup Jan Grot postanowił zamienić tę wieś na miasto i w tym celu nadał jej nową nazwę, która była złożona z jego imienia i nazwiska. Od tej pory odbywały się też cotygodniowe jarmarki. Rangę miejscowości podkreślał też modrzewiowy kościół oraz dom schronienia dla kalek i ubogich. Do lokacji miejskiej jednak nie doszło. Jedynym śladem po zamiarach biskupa pozostała nazwa wsi.

Zabytki Jangrota warte zobaczenia to:

- Kościół Par. p. w. Św. Jana Chrzciciela. Pierwotny drewniany – wiek XVI. Obecny murowany 1822 r., zbudowany przez architekta Beka z Krakowa. Klasyczny. Prezbiterium zwrócone ku zachodowi , zamknięte ścianą prostą , z prostokątnym występem na osi oraz piętrowymi lokalnościami po bokach (zakrystia , skarbiec i loże ponad nimi), tworzącymi z nim bryłę jednolitą. Nazwa prostokątna o zaokrąglonych wewnątrz narożnikach. Wnętrze nakryte sklepieniami kolebkowymi: w prezbiterium na czterech kolumnach, w nazwie na filarach przyściennych. Tęcza półkolista z dwiema kolumnami. We wschodniej części nazwy chór muzyczny. Fasada trójpolowa, z pilastrami; w środku podział ramowy , pola boczne boniowane; szczyt z trójkątnym przyczółkiem i spływami po bokach. Ponad portalem tablica fundacyjna. Dach o jednej kalenicy. Ołtarze : główny i dwa boczne o charakterze barokowym; w jednym z nich obraz Św. Rodziny w stylu gotyckim XVI w. Dwa ołtarze boczne z obrazami Ukrzyżowania i Rozmnożenia Chleba , malowanymi przez Michała Stachowicza. Ambona o charakterze barokowym. Ławki późnobarokowe. Dwa konfesjonały o charakterze barokowym. Kanony w barokowych ramach. Obraz Zwiastowania około XVII w. Krucyfiksy: dwa procesyjne barokowe. Posąg Chrystusa Zmartwychwstałego ( uszkodzony) gotycki z początku XVI w. Posąg Św. Marcina z drugiej połowy XVI w. Monstrancja stopa i nodus barokowe, reszta z drugiej połowy XIX w. Dwa kielich barokowe: 1636 i 1695 rok. Ornaty: jeden z kolumną z pasa polskiego, drugi z renesansowego brokatu, trzy haftowane z XVIII w., kilka z tkanin z XVIII w. Dzwon z 1557roku. Sygnaturka z 1770 roku.

- Dzwonnica kościelna . Murowana, prostokątna. O dwóch kondygnacjach, z podziałami plastrowymi. Dach siodłowy z trójkątnymi frontonami.

- Kaplica. Murowana, prostokątna od tyłu zaokrąglona. Sklepienie kolebkowe. Dach siodłowy. Wewnątrz posąg Św. Jana Nepomucena z 1762 roku.

Zadroże

„Perłą” Zadroża , którą koniecznie trzeba zobaczyć i na własne oczy przekonać się o jej zabytkowym charakterze jest Kościół Parafialny pw. Świętego Marcina . Wzmiankowany 1325-7 roku. Obecny murowany -1909 r. W nowym ołtarzu głównym obraz Matki Boskiej, zapewne koniec XVI wieku. Ołtarz boczny wczesnobarokowy, z uzupełnieniami z 1933 roku; dwa posągi Świętych z tego ołtarza w zakrystii. Chrzcielnica murowana, barokowa z XVII wieku. Skrzydła tryptyku malowane , ze śś. Barbarą i Katarzyną (na rewersach zniszczone postacie Świętych), gotycko-renesansowe z pierwszej połowy XVI wieku. Obraz św. Anny Samotrzeć z małym Świętym Janem Chrzcicielem , wczesnobarokowy . Krucyfiksy: jeden barokowy, dwa rokokowe, z tych jeden procesyjny, Monstrancja w tzw. stylu Rejencji; stopa i nodus z drugiej połowy XIX wieku. Monstrancja rokokowa . Kielich wczesnobarokowy z pierwszej połowy XVII wieku. Ornat z aplikacją z XVIII wieku. Kapa i kilka ornatów z tkanin XVIII wieku. Innymi, historycznymi, godnymi zobaczenia obiektami są: mogiła żołnierzy armii austryjacko-węgierskiej na obrzeżach lasu zadroskiego, mogiły 5 powstańców z 1863 roku na cmentarzu parafialnym.

Michałówka

Michałówka – wzmiankowanie z 1530 r. , własność duchowna , obecnie istnieje kaplica z 1740r. Na północny – zachód od wsi znajduje się rezerwat florystyczny „Michałowiec” z bogatym stanowiskiem storczyka – obuwik pospolity. Utworzony on został w 1960 r .

Sucha

Sucha - wzmiankowanie w 1387r.. Od czasów lokacji należy do parafii gołaczewskiej . W 1429 o Suchą toczył się spór między podkomorzym krakowskim Piotrem Szafrańcem z Łuczyc herbu Starykoń , a biskupem Zbigniewem Oleśnickim , ponieważ została nieprawnie zajęta przez Szafranca. W czasach Długosza Sucha była własnością biskupstwa krakowskiego i wchodziła w skład klucza jangrockiego. W 1789r. w czasie lustracji tegoż klucza w Suchej było 53 rolników na 79 ćwierciach łanu( kilku na połowie łanu ),4 ćwierci obsiewane były przez dwór. Budynek folwarczny zbudowano w 1775r . Obecnie istnieje kapliczka z XIX w.

Porąbka

Porąbka – była własnością rodu Śreniawitów. Najwcześniejsza nazwa to Poręba Jaszkowa , w 1434r. została nazwana Porębą Małą , czyli Porąbką.

Zagórowa

Zagórowa -wzmiankowanie z 1275r.własność duchowna. Obecnie możemy znaleźć ślady grodziska wczesno - średniowiecznego z VIII-IX w.

Milonki

Milonki – dawny zespół folwarczny z budynkiem mieszkalnym z 1866 roku.

Wg strony internetowej Urzędu gminy

Zabytkowa chałupa drewniana we wsi Jangrot

DZIEJE JANGROTA DO KOŃCA XVIII W ŚWIETLE OPRACOWAŃ I ŹRÓDEŁ ARCHIWALNYCH.

    Krakowskie Archiwum Kurii Metropolitalnej posiada w swoim zasobie Księgi wizytacji biskupich. W parafii Jangrot należącej do dekanatu skalskiego, w latach 1598 - 1783 przeprowadzono, które z wyjątkiem ostatniej napisane są w języku łacińskim. Tu poświęcę nieco miejsca wizytacji z 1783 r. (sygn. AV. 55) gdyż ta, więcej niż poprzednie, zawiera interesujących informacji o wyglądzie i stanie poprzedniego kościoła oraz wyposażeniu wnętrza.
Protokół wizytacji notuje jeszcze inwentarz sprzętów naczynia i szaty liturgiczne, a z inwentarza plebańskiego: narzędzia rolnicze i zwierzęta (...krów 4, wołów 4, koni 2).
Jest też zapis o prowadzonych w parafii księgach metrykalnych „...chrztów poczynionych od 1622 r. ,ślubów od 1762 r. , pogrzebów od 1737 r.”. Zacytuję kilka zdań z wizytacji :
„ Jangrot, wieś w województwie i powiecie krakowskim od Krakowa 4 mile odległa, ...ma kościół drewniany długości 24 szerokości łokci 12, bez wiadomości od kogo i kiedy stawiany w Roku 1515 konsekrowany, zewnątrz gontem obity złym od północy i gankami w około obwiedziony, mający wejść dwoie, od zachodu i południa z Kruchtami dwiema porządnemi...”.
„...Wiązanie nieco nadpsute, dach dobry, nad którym kopułka z sygnaturką, ołtarze (...) trzy. Ołtarz wielki, dwa poboczne z gradusami drewnianemi...”.
„Ambona zła stara (...), a chór z Pozytywem o głosach sześciu, miechach dwóch, (...), Chrzcielnica kamienna z pokryciem miedzianym” - zapewne ta sama co w obecnym kościele?„...Dzwonnica dobra nowo pobita Dzwonów w niej trzy. Kościół ten ma odpusty na WW. SS.(Wszystkich Świętych), S. Annę i Poświęcenia kościoła w niedziele pierwsza po S. Franciszku” .Parafia „zamyka w sobie Wsi trzy Jangrot Michałówka i Trzycież o ćwierć mili Długopole Folwark...”. Wiernych było ...Dusz religii Rzymskiey 1323 w ogólności, a do wielkanocney w roku 1783 było 1029 spowiedzi, Roku zaś 1782 Chrztów 64, Ślubów 10, pogrzebów 23, innego obrządku nie masz, Kollator (i) Dziedzic Jangrota J. O. Xiąże Biskup Krakowski”.
W związku z przejęciem dóbr biskupów krakowskich na rzecz Skarbu Rzeczpospolitej w dniu 10 X 1789 r. przeprowadzono lustrację klucza jangrockiego. Wynikiem jej jest liczący 144 strony rękopis obecnie znajdujący się w zespole ASK w Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie. Lustracja dóbr niegdyś biskupstwa krakowskiego i folwarku promnickiego ...z 1789 r. i posiada sygnaturę archiwalną ASK-58.
Na początku naszego wieku z rękopisu korzystał I.T. Baranowski, który opracował dwa fragmenty i zamieścił je w pracy Materiały do dziejów wsi polskiej, Warszawa 1909.
Opisany w lustracji budynek dworski był „...z Drzewa rzniętego 1674r.postawiony, gontami pobity”. Kościół drewniany miał „...ściany powyginane, gontami ab extra obite, Dach gontowy” a cały „...Kościół znacznej reparacyi potrzebuie”.
Lustracja zawiera opisy: zabudowań dworskich, dochodów, zbiorów jak również porusza szereg spraw związanych z gospodarką folwarczną klucza. Są też tabele z nazwiskami poddanych w poszczególnych wsiach, podany stan ich posiadania (role), oraz powinności - obciążenia na rzecz dworu.
Wymiar pańszczyzny był różny dla poszczególnych grup mieszkańców wsi. Przykładowo: rolnicy na ćwierciach łanów odrabiali więcej pańszczyzny niż chałupnicy czy zagrodnicy.
Warto zacytować z lustracji fragment mówiących o niektórych powinnościach pańszczyźnianych, którym przed dwoma wiekami podlegali rolnicy na ćwierciach łanów.
„Poddani wszystkich Wsiów Klucza tego z każdey Ćwierci Roli Prętów Trzy, kwart zaś dwanaście w sobie maiący robić powinni całorocznie w każdy Tydzień swoim naczyniem y Sprzężaiem parą wołów lub koni, Dzień Bydlny Ieden, albo Pieszych dwa, do czego Dwór rozkaże, gdy zaś w ciężkiey Roli przypadnie Robota orania lub wywożenia Nawozów y kiedy do tego potrzeba winni po parze bydła maiący y tak gdy czworgiem Bydła lub na wozie będą dzień cały dwóch ludzi przy wozie lub pługu wysyłaiąc, Dni dwa Bydlne potrącić im należy”
Jeszcze inne powinności to: dziesięcina, stróża nocna, (stróżowanie), szarwark, daniny w naturze - owies sepowy i leśny (za używanie lasów pańskich). Z wsi Chełmu i Michałówki płacono meszne, dwór wnosił na rzecz skarbu podatki publiczne : podymne, i subsidium charitativum.
Z kart lustracji możemy dowiedzieć się o sposobie, a przede wszystkim o wielkości produkcji piwa i wódki w browarze i gorzelni w Jangrocie. W jednym tylko 1786 r. w karczmach tego klucza wypito 150 beczek piwa i 2214 garnców wódki (ok.8346 l.), zaś w roku następnym, tylko w Jangrocie (austeria, dom szynków) wypito 61 beczek piwa i 896 garnców wódki. Wytwarzane trunki szynkowane były w 11 karczmach, znajdujących się we wszystkich wsiach klucza. Trzy karczmy w tym czasie wzmiankują Materiały do słownika historyczno-geograficznego w dobie Sejmu Czteroletniego. Mimo tak znacznej konsumpcji trunków, ówczesny posesor klucza Kownacki, postuluje jeszcze by w miejscu „...Nademłynie zwanym przy dwóch młynach”, gdzie „...idzie Gościniec z Krakowa do Wielkopolski, austeryi postawienie dla powiększenia (...) z Traktu Propinacyi iest potrzebne”. Propinacja przynosiła zyski i rozpijanie chłopów, odnotowano też straty, gdy „...Karczma Czyściec zwana, na Trakcie krakowskim(...) stoiąca in Augusto w tym Roku (1789) spaliła się”.
Kolejna lustracja klucza jangrockiego z dn.18 V 1793 r. (sygn.ASK-92) będąca kontynuacją poprzedniej ma tylko 10 stron i znajduje się również w AGAD w Warszawie.
Ponownie powraca sprawa złego stanu kościoła, który był „...dawnością wieków słaby i zwątlony, iak w ścianach tak i samym dachu...” a „...podczas burzy i wichrów zagrażał niebezpieczeństwem...”.W protokole lustracji odnotowano zmianę posesora klucza, którym został kasztelan zawichojski Józef Sołtyk. W wyniku licytacji przeprowadzonej w Warszawie dn.18 VI 1790 r., otrzymał kontrakt na 6 lat za kwotę 18 250 złp.. Również „...wysiewy Ozime i Jare na Krescencyę 1790 r. w Folwarkach Klucza Jangrockiego od W. Kownackiego (...) odebrane, a J. W. Sołtykowi oddane...” zostały. Cytatowi z powyższej lustracji przeczy informacja zawarta w pracy prof. Tadeusza Mencla pt. Galicja Zachodnia 1795-1809, w której jako posesor od 1790 r. wymieniony jest Ignacy (Wyssgota) Zakrzewski - prezydent Warszawy.
Przebieg wydarzeń, jaki miał miejsce w okolicy Jangrota i Skały w czasie powstania 1794 r., możemy poznać z pracy prof. Stanisława Herbsta pt. Z dziejów wojskowych powstania kościuszkowskiego 1794 roku. Autor korzystając również z prac autorów pruskich, takich jak: Favrat, Knoll, v. Treskow, przedstawia zachowanie się Prusaków i działania wojska powstańczego, w tej części ówczesnego województwa krakowskiego. Niektóre szczegóły o przebiegu powstania zamieszcza mgr P. Trzcionka w niedawno wydanej monografii pt. Skała-zarys dziejów miasta.
Po zajęciu Krakowa w dniach 15 i 16 VI 1794 r., nastąpiła okupacja pruska trwająca do początków 1796 r. - z tego okresu nie zachowały się źródła archiwalne. W rezultacie „targów rozbiorowych”, i po ustąpieniu Prusaków z Krakowskiego teren ten przypadł Austrii i wszedł w skład nowej prowincji tzw. Galicji Zachodniej. Okupacja austriacka trwała do 1809 r. Z wcześniej wymienionej pracy prof. T. Mencla mamy pewne informacje odnoszące się do Jangrota z tego okresu.
Nowy okupant przystąpił do gospodarczej eksploatacji kraju, w dawnych dobrach skarbowych zostały utworzone „urzędy gospodarcze”, jeden z takich urzędów mieścił się w dworze jangrockim (Verwaltungsamt zu Jangrod). W 1797 r. przeprowadzono inkamerację dawnych dóbr biskupstwa krakowskiego - Jangrot zabranych I. Zakrzewskiemu za udział w powstaniu. Administrator dóbr skarbowych J. Mielnitzky już w 1797 r. Przedstawił plan zagospodarowania dóbr Jangrot i Sucha, lecz Komisja Urządzająca uznała je za nie dopracowane. W październiku tegoż roku, w bezpośrednim zarządzie znajdowały się w okręgu olkuskim dobra : Jangrot , Jaworzno i Ojców. Na początku XIX w. w niektórych dobrach skarbowych w cyrkule krakowskim ( Jangrot, Lipowiec, Rabsztyn) zaczęto sadzić sosnę na lotnych piaskach. Z obliczeń austriackich wiemy, że w siedmiu wsiach dóbr Jangrot mieszkało 647 rodzin - razem 2668 mieszkańców. Całkowita powierzchnia dóbr wynosiła 2512 mórg dolnoaustriackich, na tę powierzchnię składały się :
                lasy    - 1638
                pola    -   834
                ogrody    -       5 - ( w w/w morgach).
Z 1809 r. pochodzi wzmianka o istniejącej szkole, utrzymującej się z funduszu zapisanego przez biskupa krakowskiego ks. Macieja Pelikiewicza (testament z dn. 24 III 1802 r.). Pozostała po okresie Galicji Zachodniej znaczna spuścizna aktowa trafiła do zasobów archiwalnych polskich i zagranicznych (Lwów, Wiedeń). Archiwalia z tego okresu znajdujące się w Warszawie uległy zniszczeniu w 1944 r., ocalały tylko zabrane do Wiednia, w których tylko nieliczne dotyczą dóbr Jangrot.

Eugeniusz Żaba

Jastrzębie Zdrój

Jangrot – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie olkuskim, w gminie Trzyciąż.

Do 1954 roku siedziba gminy Jangrot. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.

Jangrot to dawna własność biskupów krakowskich i pierwotnie nosiła nazwę Biskupice. Biskup krakowski Jan Grot ok. 1340 r. zmienił ja na miasto i nadał swoje nazwisko. Jak wynika z kronik kościelnych, wieś została założona po zniesieniu praw miejskich przed 1440 r. Ten sam biskup Jan Grot wybudował około 1355 we wsi kościół z drewna modrzewiowego, na którego miejscu zbudowano potem w 1519 kolejny drewniany kościół, a w XIX w. obecny murowany. Wypisy z 1522 r. podają, że różnie wówczas pisano nazwę wsi – Jangrod, Jangroth, Janigrot.

Kroniki, podania i przekazy ludzi starszych mówią, że od czasu uwłaszczenia chłopów wieś była w rękach dworu i krakowskiej kurii. Po powstaniu styczniowym prawdopodobnie wiele się zmieniło. Z posiadłości dużego dworu liczącego ok. 40 ha pozostało tylko 18 ha, gdyż resztę rozdano chłopom po wydzieleniu działki pod szkołę, na której obecnie ona stoi. Pierwsza szkoła we wsi znajdowała się w czworakach udostępnionych przez dworskiego rządcę. Nauczanie wówczas było płatne i nauka trwała 4 zimy. Po 1900 r. mogło umieć czytać i pisać ok. 50 osób – pozostali byli analfabetami. Proboszcz był administratorem dóbr kurii. Miejscowa ludność odrabiała pańszczyznę. Szkoła murowana powstała ok. 1910 r., którą w latach późniejszych przebudowano. W 1905 r. powstał murowany budynek, w którym mieściła się gminna rada. Do gminy Jangrot należało wtedy 23 wsie. Ochotnicza straż pożarna została założona w 1933 r. przez wójta gminy. Do 1935 r. nie było w Jangrocie murowanych budynków.

Teren Jangrota jest mocno pofalowany i pagórkowaty o wysokościach 400-450 m n.p.m. Na Małym Końcu na podwórku gospodarza Lucjana Pokwapa bije źródełko dające początek rzecze Dłubni. Jangrot jest typową ulicówką. Do Jangrota należy również Kolonia Cieplice, kolonia pod Michałówką, Kolonia Plebańska i Kresy. W pobliżu Jangrota znajduje się Park Krajobrazowy z rezerwatem "Michałowiec", w którym szczególnej ochronie podlega obuwik pospolity.

Zabytki

Kościół parafialny pw. Świętego Jana Chrzciciela, jednonawowy. Zbudowany z cegły w 1822 - 1824 r. przez krakowskiego architekta Jana Beka, w stylu neobizantyjskim, nakładem ks. Jana Pawła Woronicza. W środku 5 ołtarzy (w tym główny z 1892 - 1893). W jednym z bocznych ołtarzy obraz gotycki św. Rodzina (XVI w.). Dwa inne ołtarze boczne mają obrazy, których autorem jest Michał Stachowicz. W kościele znajduje się także krucyfiks gotycki z drugiej połowy XIV w. Organy wykonane w 1887 1557. przez firmę Józef Szymański z Warszawy. Obok świątyni wolno stojąca murowana dzwonnica równowiekowa kościołowi z dzwonem z 1557. Wg wikipedii

Kronika miasta i gminy Skała

Kalendarz

Strony

Archiwum

Archiwum czerwiec 2009, strona 9

Nasi Sąsiedzi:Gołcza-historia gminy

Nasi Sąsiedzi:Sułoszowa-historia gminy

Nasi Sąsiedzi:Iwanowice-Historia gminy